تحقيق در مورد حرکت در طبیعت

5 صفحه word |فونت tahoma سايز 12| قابل اجرا در آفيس 2010 و نسخه هاي جديدتر|قابل ويرايش و آماده چاپ

بخشي از تحقيق 

طبیعت کلی؛ اصل حافظ جهان

سپس شیخ قدم از مفهوم ارسطوئی طبیعت فراتر نهاده و طبیعت را همچنین به معنی اصل حافظ نظام جهان بکار برده است:

«طبیعت به وجه جزئی و به وجه کلی هر دو گفته می شود. آنکه به وجه جزئی است طبیعت مخصوص به هر فرد است و آنکه به وجه کلی است گاهی به حسب نوع است و گاهی بطور مطلق... لیکن اگر طبیعت کلی واحدی از این جنس باشد به این وجه نیست که طبیعت باشد بلکه امری است معقول در نزد عقول مجرد که تدبیر کل از آن فایض می شود و اگر طبیعت کلی واحدی قائل باشیم همانا طبیعت نخستین جرم از اجرام آسمانی است که نظام به توسط او محفوظ است.» (فن سماع طبیعی ص 52-51)

با در نظر گرفتن این معانی گوناگون شناخت «طبیعت» هدف و غایت فلسفه طبیعی بوعلی است و باید تحقیق درباره زمان و مکان و صورت و ماده که شرایط اولیه و اساس هستی در عالم جسمانی است با توجه به آن مورد بررسی قرار گیرد. درک مفهوم حرکت با نظر به اینکه در فلسفه قدیم مسأله حرکت و تغییر و تبدیل با توسل به اصول لایتغیر مورد بررسی قرار گرفته است و تحولات و تغیرات این جهان در پرتو عالم ثابت عقلانی مشاهده شده و اصول علوم طبیعی در حکمت مابعدالطبیعة تبیین و توجیه گردیده است.

  حرکت طبيعي يکي از اقسام حرکت ذاتي است. حرکت ذاتي حرکتي است که عارض بر ذات جسم مي­شود و بر سه قسم است؛ حرکت قسري، ارادي و طبيعي.[1] حرکت طبيعي مقابل حرکت قسري و ارادي است که مبدأ آن ميل طبيعي است؛ مثل حرکت آتش به سمت بالا.[2]اين حرکت، حرکتي است که نه مانند حرکت قسري، معلول انگيزه خارجي است و نه مانند حرکت ارادي، با شعور و اراده انجام شده است. ابن سينا در کتاب "نجات" مي­نويسد: حرکت طبيعي حرکتي است که از حالت ملايم به حالت ناملايم مي­رسد.[3]

  در مورد اينکه چه چيزي موجب حرکت سنگ به طرف پايين مي­شود، دو نظريه وجود دارد. قدما معتقد بوده­اند طبيعت جسم ثبات دارد، اما اين ثباتش از همه جهات نيست. يعني به اين علت که اگر طبيعت يک حالت ثباتي از همه جهت داشته باشد، ديگر نمي­توانست علت و منشأ حرکات عرضي در اجسام بشود. پس براي توجيه اينکه با وجود ثبات طبيعت، چطور طبيعت مي­تواند علت امر متحرکي باشد، گفته­اند آنگاه که طبيعت منشأ حرکات عرضي مي­شود تغييراتي از خارج به طبيعت ملحق مي­شود. زيرا طبيعت امري است که ذاتا ثابت است. پس اگر بخواهد به تنهايي علت حرکت بشود، حرکت ذاتا ثابت مي­شود و حرکت و تغيير نخواهد بود. پس طبيعت وقتي موجب حرکت مي­شود که حالتي غير طبيعي با آن مقارن و همراه شود،[4] مثلا شرايطي از خارج به آن اضافه مي­شود نه اينکه طبيعت تغيير ذاتي داشت باشد؛ اگر سنگي را رها کنيم و اين سنگ علت يک حرکت مي­شود، و طبيعت سنگ است که سنگ را به پايين مي­آورد ولي طبيعت از جهت يک سلسله ملحقات خارجي يکسان نيست. مراتب حرکت که پيدا مي­شود، مراتب و درجات نزديکي شيء به مرکز زمين نيز تغيير مي­کند و همين مراتب نزديکي و دوري است که به همراه طبيعت منشأ حرکت است. بنابراين بر طبق اين نظريه اگرچه امر ثابت نمي­تواند علت يک امر متغير باشد اما اگر شرط آن امر ثابت، متغير باشد اين شرط و مشروط به کمک هم مي­توانند علت و منشأ حرکت قرار بگيرند.[5]

  اين مسئله که به عنوان ربط متغير به ثابت است از دشوارترين مباحث اسفار است که محل بحث و نظر فلاسفه پس از ملاصدرا است و عده­اي مانند ميرزا ابوالحسن جلوه به شدت از نظر بوعلي سينا طرفداري نموده و با نظر ملاصدرا مخالفت نموده­اند.[6]