به مواد مذاب درون زمین که بسیار گرم بوده و تحت فشار شدید در زیر پوستهٔ زمین قرار گرفتهاند ماگما یا تَفتال میگویند. ماگما ممکن است از طریق شکستگیها و سایر نقاط ضعیف پوستهٔ زمین بالا آمده و به صورت گدازه (لاوا) در سطح زمین جریان یابد. ماگما سنگهای گداختهای هستند که اغلب در اتاقک مذابی در زیر رویه زمین قرار دارند و بر اثر فشار کم و دمای بالا به صورت نیمهجامد و گاه حتی مایع هستند. ماگما در دمای میان ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ درجه سانتیگراد پدید میآید. ماگما پس از رسیدن به سطح زمین و گدازهشدن به مرور سرد شده و تودههایی از سنگهای همچون بازالت را پدید میآورند.
در زمینشناسی به سنگهای حاصل از انجماد مواد گداخته، سنگهای آذَرین میگویند. فرایند تشکیل و حرکت ماگما و تبدیل آن به سنگ آذرین را فعالیت ماگمایی میگویند.
سنگهای آذرین به دو بخش سنگهای آذرین درونی و سنگهای آذرین بیرونی تقسیم میشوند. سنگهای آذرین بیرونی حاصل فرایند آتشفشانی و بیرون ریختن مواد مذاب از دهانهٔ آتشفشان است اما سنگهای آذرین درونی حاصل فرایند ماندن ماگما در آشیانه و سرد شدن آهستهٔ آن میباشد.
ماگما از مایعی تشکیل شده که سیلیکات است و گرانروی زیادی دارد و با گاز و مواد فرّار همراه است. گدازه،ماگمایی است که مواد فرّار خود را از دست داده باشد. ماگماها ممکن است کاملاً مایع یا نیمهمتبلور باشند. گدازهها معمولاً نیمهمتبلورند زیرا محتوی بلور وکانیهایی هستند که نقطه ذوب یا انجماد بالاتر دارند. این بلورها یا مستقیماً از ماگما متبلور شدهاند یا کانیهای دیرگداز سنگ مادر ماگما هستند که از سنگ مادر جدا شده و به داخل ماگما افتادهاند.
فهرست مطالب:
فرآیند آذرین
ذوب و تبلور کانیها
انواع ذوب و تبلور کانیها
ذوب سنگها و تشکیل ماگما
ویژگی ماگما
ماگمای بازالتی
ماگمای آندزیتی
ماگمای گرانیتی
خاستگاه سه گروه اصلی ماگما
تبلور در محفظۀ ماگما
سری بوون
تفریق ماگما
خروج مواد
حرکت صعود ماگما
سنگهای گرانیتی و منشاء آن
صعود ماگما
دلایل گسترش گرانیت در نواحی مربوط به کوهزایی