تحقیق در مورد گلرنگ

مقدمه :

گلرنگ Carthamus tinctorius L. ديرزماني است كه دراكثر كشورهاي جهان به عنوان گياهي با خواص برجسته كشت و زرع مي‌شود . سابقه كشت اين گياه درمصر به 4000 سال و در چين به 2000 سال قبل مي‌رسد . اين گياه جدا از آنكه به عنوان يك گياه روغني شناخته مي‌شود ،‌داراي خواص دارويي نيز مي‌باشد . داروي علفي آن جهت بهبود جريان خون ، كاهش درد و بهبود بيماريهاي عروقي به كار مي‌رود . اين گياه به دليل قابليت‌هائي نظيرقدرت سازگاري بالا ، ‌مقاومت به سرما،مقاومت نسبي به خشكي ، شوري و قليائيت بالاي خاك و موارد مصرف متعدد در بسياري از كشورها بطور گسترده كشت مي‌شود . روغن دانه اين گياه كيفيت قابل ملاحظه‌اي دارد . ميزان اسيد لينولئيك آن بين 73 تا 85 درصد است كه بالاترين مقدار دربين نباتات روغني مي‌باشد . اسيدلينولئيك موجود درروغن حاوي خواصي نظير كاهش چربي خون و كلسترول و سختي رگها مي‌باشد . روغن گلرنگ به عنوان ماده خام جهت افزودن به مواد رنگي ، ‌ورني ، جوهر چاپ و فيلم ،‌ نوار مغناطيسي و … بكار مي‌رود واين درحالي است كه موارد استفاده آن در صنعت روزبه‌روز درحال افزايش است . گلچه‌هاي اين گياه به عنوان ماده اوليه جهت استخراج پيگمانهاي رنگي به منظور افزودن به مواد غذايي به‌كارمي‌رود ،‌گلچه‌هاي گلرنگ حدود 30% پيگمان زرد دارد كه بطور قابل ملاحظه‌اي در مواد غذايي و نوشيدني‌ها و … مي‌تواند به كار رود . هرچند مزاياي برشمرده فوق در اكثر كشورهاي جهان مورد بهره‌برداري قرارمي‌گيرد ولي متأسفانه دركشور ما به دليل عدم اطلاع و شناخت كافي از اين گياه سطوح زيركشت آن اندك و تحقيقات برروي آن ناچيزاست .








توسعه و اهميت :
گلرنگ يا كافشه ،‌وابسته به راستة سينادره1 ،‌تيرة آستراسه 2،‌جنس كارتاموس3و گونه زراعي تينك توريوس4 مي‌باشد .
سابقة كشت اين دانه روغني در كشور مصر به 2500 سال قبل مي‌رسد . به‌احتمال قوي گلرنگ درشمال شرق هندوستان ،‌ايران و يا تركيه اهلي گرديده است . گونه‌هاي زراعي اين گياه از گونه‌هاي وحشي آن مثل اكسيوكانتا 5و يا فلستينوس 6 منتج شده‌اند .
ميزان روغن قابل استخراج از بذر گلرنگ نسبت به رقم 25-20 درصد و از مغز دانه 45-35درصد مي‌باشد . روغن گلرنگ در تغذيه و صنايع مورد مصرف قرارمي‌گيرد . كنجاله باقي‌مانده پس از روغن‌كشي ، تا اندازه‌اي تلخ مزه است ولي با مخلوط نمودن آن با كنجاله چغندرقند و يا كنجالة ساقه نيشكر ، احشام مي‌توانند آن را با رغبت بخورند . طيف رنگي در گلبرگ‌هاي ارقام مختلف گلرنگ داراي دامنة زيادي بوده و به رنگ‌هاي سفيد ( به‌ندرت ) زرد ، نارنجي ،‌ليمويي ،‌قرمز و زعفراني ديده مي‌شود . ازخيس نمودن گلبرگ‌هاي گلرنگ مي‌توان در رنگين نمودن مواد غذايي استفاده نمود كه از ديدگاه سلامتي بر رنگ‌هاي سنتتيك ارجحيت دارند . گلبرگ‌هاي گلرنگ حاوي ماده رنگي به نام كارتامين7بوده كه به رنگ قرمز پرتقالي ديده مي‌شود ،‌ اين ماده نامحلول درآب بوده ولي در محلول‌هاي قليايي قابل انحلال است . كارتاميدين8 به رنگ زرد و محلول درآب مي‌باشد . عملكرد گلبرگ خشك ( با 8 درصد رطوبت ) دريك هكتار نسبت به رقم ،‌تراكم و نوع زراعت بين 120-70 كيلوگرم متغيراست . سطح كشت ،‌توليد و عملكرد هكتاري گلرنگ در دنيا در سال 1999 به ترتيب 1095611 هكتار ، 895396 تن و 817 كيلوگرم گزارش شده است . مهم‌ترين كشورهاي توليد كننده گلرنگ به ترتيب ايالات متحده امريكا ، مكزيك و هندوستان مي‌باشند . سطح كشت اين دانه روغني در كشور اندك بوده ولي در برنامه 5 ساله دوم ،‌سطحي معادل 14000 هكتار كه 21 درصد از سطح كل كشت دانه‌هاي روغني كشور مي‌باشد ، درنظرگرفته شده است .


1-Synadrae 2-Astraceae 3-Carthamus 4-Thinctorius
5-C.Oxyacantha 6-Palaestinus 7-Carthamin 8-Carthamidin
1
گياهشناسي و زيست شناسي :
گلرنگ گياهي است پرشاخ وبرگ ، ريشه عمقي داشته به طوري كه اين ريشه در شرايط مناسب 2 الي 3 متر در خاك نفوذ مي‌كند . از ريشة مزبور ،‌ريشه‌هاي جانبي متعددي انشعاب حاصل مي‌كنند كه درآبرساني و تغذيه بوته نقش مهمي را برعهده دارند . اگر در شرايط معمول كه عمق گسترش ريشه‌گندم بطور عمودي 40 سانتي‌متر مي‌باشد ، نفوذ ريشه گلرنك اندازه‌گيري شود ميزان آن تا 220 سانتي‌متر نيز بالغ مي‌گردد . لايه متراكم و فشرده تحت‌الارض ، رشد ريشه را محدود مي‌كند ،‌ همچنين نمك خاك و آب آبياري از رشد ريشه خواهد كاست . مقاومت گلرنگ به شوري خاك كمتر از جو بوده ،‌ ولي از پنبه بيشتر است . هدايت الكتريكي (EC) به ميزان 11 سي زيمنس برمتر موجب افت عملكرد تا حد 25 درصد مي‌شود . بطور معمول گلرنگ در خاك‌هاي شور ،‌شاخه‌هاي خود را به صورت مجتمع و درانتهاي ساقة اصلي توليد مي‌كند . شكل ساقه استوانه‌اي بوده كه از رشد محور بالاي لپه1 حاصل مي‌گردد .
رنگ ساقه دراوايل رشد سبز بوده ولي به مرور كم‌رنگ شده و در مرحله رسيدگي به رنگ كرم يا كاهي درمي‌آيد . ساقه عاري از كرك است . در گلرنگ با افزايش شاخه‌هاي انشعابي از قطر ساقه اصلي كاسته مي‌شود . ارتفاع ساقه بستگي به نوع رقم داشته ولي با توجه به شرايط آب و هوايي و تراكم بوته ، قابل تغيير بوده و مي‌تواند از 50 تا 200 سانتي‌متر نوسان داشته باشد . خاستگاه ارقام پابلند گلرنگ ممالك تركيه و افغانستان بوده درحالي كه ارقام پاكوتاه نشأت گرفته از كشور هندوستان مي‌باشند .
اين دانه روغني و صنعتي در تراكم معمول ، ‌از ارتفاع 30-20 سانتيمتري سطح خاك ، از ساقه اصلي توليد انشعابات ثانوي نموده و ازاين انشعابات ثانوي ،‌انشعابات ثالث بوجود مي‌آيند . زاوية بين ساقة‌ اصلي و شاخه‌هاي فرعي صفتي است كه به خصوصيات رقم بستگي دارد . دربيشتر ارقام اين زاويه بين 30 تا 70 درجه بوده ولي دربعضي ارقام دامنة‌آن بين 10 الي 90 درجه متغيراست . بنابراين ممكن است آرايش شاخه‌ها به شكل باز و يا بسته باشد . بسته بودن شاخه‌ها به‌ وسيلة يك ژن مغلوب و باز بودن آنها توسط يك ژن غالب كنترل مي‌گردد . بطور معمول در ارقام شاخه باز تراكم كمتر در نظر گرفته مي‌شود ، يعني فاصله رديف‌ها بيشتر خواهد بود ولي درارقام شاخه
1-Epicotyl
2
بسته تراكم بيشتر درنظر گرفته خواهد شد . برگ‌هاي اصلي در قاعده بوته به طورمعمول بزرگ ، كنگره‌دار و بدون خارهستند درصورتي كه برگ‌هاي انتهاي بوته ، در كل كوچك ، كشيده ،‌ عاري از كنگره و خاردار هستند . خاردار بدون برگ‌ها صفت ويژه مربوط به رقم است . برگ‌هاي ارقام مختلف مي‌تواند داراي خار، نيمه‌خاردار و يا بي‌خار باشد . صفت خاردار بودن برگ‌ها توسط يك ژن اصلي كنترل مي‌گردد . انتهاي هرانشعاب به يك طبق يا كاپيتول ختم مي‌شود . تعداد كاپيتول در يك بوته نسبت به رقم و محيط متفاوت بوده و مي‌تواند از 20 تا 200 عدد هم نوسان داشته باشد . سطح خارجي كاپيتول پوشيده از براكته‌هاي فلس مانند خاردار است كه حافظ گل‌هاي انفرادي داخل كاپيتول مي‌باشد . گل‌ها بصورت انفرادي ، در مجموع تشكيل گل مركب را مي‌دهند كه درداخل كاپيتول جاي دارند . تعداد گل‌هاي انفرادي در يك كاپيتول به صورت نرمال از 40 تا 100 عدد درنوسان مي‌باشد . با تلقيح گل‌ها،‌ هركاپيتول مي‌تواند به تعداد گل‌هاي انفرادي ، بذر توليد كند . گل مركب گلرنگ برعكس آفتابگردان ،‌ گل‌هاي كناري يا زبانه‌اي ندارد . گل‌ها صبح زود بازشده و به سرعت تلقيح مي‌شوند . تلقيح گل‌ها از پيرامون كاپيتول به طرف مركز صورت مي‌پذيرد و اين روند در يك گل مركب 5-3 روز به طول مي‌انجامد ازآنجائي كه گلدهي دريك بوته بصورت همزمان نيست ، بنابراين طورل دورة گل از 40-10 روز متغيرخواهد بود . دوره گل در رقم بستگي به ژن‌هاي مربوطه و نيز محيط دارد . وجود حرارت بيشتر و خشكي اين دوره را كاهش داده ولي شرايط آب وهوايي خنك و رطوبي به افزايش دورة گل كمك مي‌كند . درشرايطي كه مرحله گلدهي همراه با رطوبت نسبي بيشتر هوا باشد ، طول دوره گلدهي افزايش يافته و گل‌هاي تلقيح شده نيز بيشتر خواهند بود . شوري خاك و يا آب ،‌ شروع گلدهي را تسريع مي‌نمايد . دراين شرايط بطور تقريبي درتعداد بذور كاپيتول تغييري حاصل نمي‌شود ولي وزن هزاردانه كاهش مي‌يابد . مرحله گلدهي در روزهاي بلند اتفاق مي‌افتد و بازشدن اولين گل‌ها در 14 ساعت از روشنايي صورت مي‌پذيرد . مناسب‌ترين درجه حرارت براي گلدهي 24 تا 32 درجه سانتيگراد مي‌باشد . در مرحله رشد فعال اگر رطوبت كافي در خاك باشد ،‌گلرنك مي‌تواند دماي 45 تا 50 درجه سانتيگراد را به سهولت تحمل كند . ارقام زراعي گلرنگ گياهاني هستند خودگشن ولي طيف وسيعي ازدگرباروري توسط زنبورعسل ديده شده است ، به‌طــوري‌كه در صـد دگرباروري ازاين طريق بين 4/1 تا 100 متغييراست